Aşk Olmayınca Meşk Olmaz – Geleneksel Osmanlı / Türk Müziğinde Öğretim Ve İntikal 8.Baskı

Açıklama

Osmanlı/Türk kültürünün dayandığı temel öğretim yöntemi, meşk’tir. Musıkîden hat sanatına kadar geleneksel estetiğin doğasını şekillendiren bu yöntem, aynı zamanda usta-çırak ilişkisi etrafında örülen toplum ahlâkının da aynası olmuştur.Meşk, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e sanatkâr kuşaklar arasındaki bilgi ve tecrübe aktarımını sağlayan bir kültür köprüsü özelliğini de taşır. Bu açıdan tarih boyunca toplumsal hafızayı temsil etmiş; sanatçıları ortak bir aidiyet duygusuyla kuşatarak, bütün geleneksel sanat türleri için âdeta bir harç ödevi görmüştür.Cem Behar, kitabın bu genişletilmiş yeni baskısında, yeni bilgi ve belgeler eşliğinde, bugüne kadar basit bir pedagojik uygulama sayılan ve bu nedenle de kıyasıya eleştirilen meşk yöntemini geleneksel Osmanlı/Türk musıkîsi bağlamında farklı bir bakış açısıyla ele alırken, geleneksel meşkle pek de ilgisi olmayan şekil ve yöntemlerin Türk musıkîsi camiasında edindiği yerlere de değiniyor. Meşk’in tarihi, pratiği ve ahlâkı, dün-bugün ekseni üzerinde ilk defa bu detaylı araştırmayla günışığına çıkmakta.Meşkederek müzik öğrenmenin etkisi bununla da kalmamıştır. Geleneksel musıki meşki ve doğurduğu ilişkiler, birçoğu bugün dahi geçerliliğini koruyan bazı temel ahlâki ve estetik değer yargılarının taşıyıcısı olmuştur. Meşk zincirlerinin devamlılığı sayesinde de bu yargılar Türk müziği dünyasına iyice yerleşmiş, bu dünyanın yazılmamış fütüvvetnamesi, anayasası olmuştur. Meşk aslında bütün bir müzik geleneğinin ortak zemini haline gelmiş, kuşakları, bestecileri, icracıları ve icra üslûplarını bir arada tutan ortak bir aidiyet duygusu oluşturmuş, yani bu sanat alanının tümü için hem estetik hem toplumsal bir harç görevini yerine getirmiştir. Bu bakımdan da gereği gibi incelenmesi ve yerli yerine oturtulması Osmanlı’nın kültür tarihi açısından da büyük önem taşır.Bu kadar stratejik önem taşıyan bir kavram ve bir uygulama hakkında yeni kaynak ve malzemelerin birikmesiyle birlikte, konuyu biraz daha ayrıntılarıyla ele alan ilkinden epey daha uzun bir makale ortaya çıktı. Bu makale de 1993 yılında yayınlanan bir kitabın bir bölümünü oluşturdu (Cem Behar, Zaman, Mekân, Müzik- Klâsik Türk Musıkisinde Eğitim(Meşk), İcra ve Aktarım, İstanbul, Afa Yayınları, s. 11-82).Meşk’in, yani Türk musıkisi geleneğinin (bugün neredeyse tamamen kaybolmuş olan) bu göbek bağını küçümsememek gerekiyor. Yüzyıllar sürmüş bir müzik hayatının çok çeşitli veçhelerinin bu temel kavram etrafında toplanabileceği ortadadır. Çok sayıda, çok çeşitli ve bazan da beklenmedik kaynaklarda meşke atıflar, meşk uygulamaları hakkında somut bilgiler bulunuyor. Bunların derlenip yeni bir yapıya ve mantığa kavuşturulması sonucu bu kitap ortaya çıktı. Yeni kaynak ve malzemelerin derlenmesinde yardımlarını esirgemeyen Frankfurt Üniversitesi Institut für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften’den Eckhard Neubauer’e burada teşekkürü borç bilirim.Özgün Osmanlı/Türk musıki geleneğinin oluşutuğu onaltıncı yüzyıl ortalarından itibaren meşkederek musıki öğrenmenin bilinen tek musıki öğrenim yöntemi olduğunu belgelemek mümkün. Ayrıca, ses veya saz eserleri meşkedilmesi arasında her zaman önemli farklılıklar bulunduğu da biliniyor. Meşk silsileleri içindeki uzmanlaşma alanları, spesifik meşk mekânları, meşk içindeki yetenek ve ustalık kıstasları, musıki öğretiminde meslek ve profesyonellik anlayışları gibi konuların her biri ise ayrı bir araştırma konusudur aslında.Müzik öğreniminde yazı ve nota kullanımının yaygınlaşmasıyla repertuar aktarımı işlevini büyük ölçüde kaybetmiş olan meşk yöntemi genel müzik eğitimi ya da ses veya çalgı öğrenimindeki fonksiyonunu sürdürebilecek midir? Ses ve görüntü kaydının olağan hale geldiği bir müzik dünyasının “meşk”i nasıl olabilir? Yirminci yüzyıl uygulamalarını izleyip meşk’in bazı sakıncalarına da eğildikten sonra bu kitabın son bölümünde sormaya çalıştığım bir soru da budur.

Ek bilgi