Çerkez Ethem

Açıklama

Batı Cephesi düzenli ordusunu yeniden kuran ve bu yüzden Çerkez Ethem’inbaşkaldırmasına yol açan İnönü şöyle demişti: Gösteri yürüyüşleriyle, telgraflarla ve ensonunda gerilla ile bir sonuç alabilir miyiz? İçinde bulunduğumuz koşullar en sonunda birsavaşa varacaktır. Büyük ölçüde bir çatışmaya varacaktır. Karşımızdaki Yunan ordusunuyenmemiz gerek. Benim hesabıma ve kanıma göre, Türkiye bugünkü hali ile Yunanordusunu yenebilir. Bunu yapabiliriz. Ama ordumuz yok. Bir ordu kadrosu var. Bu kadro ilebu güçle bir şey yapamayız. Yenemeyiz. Çıkar yol, orduyu kurmak ve büyük silahlıçatışmaya hazırlanmaktır.Ordu kuruluşunun zorluklarını yine en iyi İnönü dile getiriyor: Orduyu kurmak için askeralıyoruz, sabahleyin giydiriyoruz, donatıyoruz, silahlandırıyoruz, akşamüzeri hepsi gidiyorlar. Gerillanın gelişme nedenleri arasında toplumun savunma duygusunugerçekleştirmek gibi hem soylu hem de gerçek güdülerden başka nedenler de vardır ve bunlarbirinciler gibi soylu sayılamazdı, girişilen yağmalardan pay almak ve düzenli ordudaki er vesubayların aldığı maaşlardan birkaç kat fazla maaş almak gibi maddi; suç ortaklığı,öldürülme korkusu gibi manevi nedenler. Bu konuda İsmet Paşa’nın Çerkez Ethem’inkardeşlerinden Reşit’le olan bir konuşması oldukça açıklayıcıdır: ‘Siz gittiğiniz yerde vuruyorsunuz, kırıyorsunuz, yağma ediyorsunuz, sonra da bu halkıniçinden bu halkın çocuklarını alıyorsunuz ve bunlar sizin sadık adamlarınız oluyor. Nasılyapabiliyorsunuz bunu?’ Güldü: ‘Usulü vardır onun,’ dedi. Ben, ‘Nedir, nasıl bir usuldür?’dedim. Reşit Bey anlatmaya başladı, ‘Gidersin, işin gereğini yaparsın, sonra da orada gözünekestirdiğin adamları alırsın, onları suç ortağı yaparsın. Kendilerine talan yaptırırsın, düşmanıolanlara düşmanlarını vurdurtursun. Suça bulaşmış olurlar. Artık bunlar köylerine gidip devatandaşları ile doğal ilişkiye giremez duruma gelirler. Bütün yaşamları boyunca, kurtuluşlarısize bağlılıktadır.’ Reşit Bey bana kendi usullerini anlattığı zaman sordu, ‘Bunları yapabilirmisiniz?’ Ben, ‘Sizin yaptıklarınızın hiçbirini yapamayız,’ dedim. O da, ‘Öyleyse orduyu dayapamazsınız,’ demişti.

Ek bilgi