Cogito 93 – Yerküre Krizi, Dönüşen İnsan

Açıklama

İnsanın doğayla ilişkilenme biçimleri, özneleşme ve toplumsallaşma sürecinde hem iç doğasını hem dış doğayı alt etme girişimleri, kadim zamanlardan bu yana anlatıların ve efsanelerin merkezi teması olmuş.Nazile Kalaycı’nın “Annelik, Hayvan-Oluş, Yeryüzü” ve “Meliz Ergin’in Ekoeleştiri ve Dolaşıklık Poetikası” makalelerini buradan okuyabilirsiniz.Meliz Ergin de doğa algısının özcü düşünceden kurtarıldığı, doğa-kültür ikiliğinin kırıldığı bir ekoeleştiri için Derrida’nın metinsellik kavrayışından ilhamla, saf mevcudiyete sahip bir doğa kavramına karşın, onun mutlak anlamını yıkacak bir ekolojik metin öne sürüyor. Bu özcülük eleştirisi, doğaya bütüncül yaklaşımında farklılıkları silmekle eleştirilen “derin ekoloji”ye karşı, doğayı toplumsal ve tarihsel bir kategori olarak ele alan Murray Bookchin’de de karşımıza çıkıyor. Bookchin’in tarihsel bir kategori olarak doğa okuması, sorumluluğu bireyin omzuna yıkarak gerçek sorumluları gizleme taktiğini ekolojik tahribat meselesinde de büyük bir başarıyla uygulayan neoliberal ideolojiye karşın, kapitalist doğa sömürüsüne dikkat çekiyor ve toplumsal ve çevresel adalet için özerk siyasal çözümler bulmaya odaklanıyor. Çünkü mevcut siyasal ve iktisadi durumda örneğin, BP petrol felaketinin, Çernobil nükleer santralindeki patlamanın çevre ve insan üzerindeki yıkıcı etkileri, verimlilik adına, girişimcilik adına örtbas edilebiliyor, yetkililerin ve büyük sermayenin, büyük ekolojik tahribatı salt teknolojik bir soruna indirgeme, görünen belirtileri ortadan kaldırma, işin akışını sağlamak için alelacele bir teknik çözüm bulma çabalarına kolaylıkla göz yumuluyor.“İnsandan Yoksun bir Yeryüzü, Yeryüzü’nden Yoksun İnsanlar” başlıklı söyleşide, felaket hakkındaki bilgi bombardımanı karşısında, bu bilgiyi işleyecek duygusal, estetik ve zihinsel donanımdan yoksun olduğumuzu vurgulayan Bruno Latour’a göre şimdi, ekolojik felaketin toplumsal sorunla ne kadar bağlantılı olduğunun ortaya çıkabilmesi için “ekolojik soruna uygun bir halk”ın bulunması gerekiyor. Antroposen’de mültecilik, popülizm, toplumsal adaletsizlik ve eşitsizlik sorunlarını birbirine bağlayan hat ise iklim değişikliği. Yani doğa, küresel siyasetin merkezi ama görünmez aktörü. Andreas Malm’in, Suriye ve Rus devrimleri özelinde iklim ve devrimler arasındaki bağı incelediği yazısında da iklim ve doğa jeopolitik failler olarak öne çıkıyor.Dipesh Chakrabarty’nin 2009 tarihli “Tarihin İklimi: Dört Tez”i, Antroposen ve sosyal bilimler tartışmalarında çok sık referans verilen ve hâlâ güncelliğini koruyan bir makale. Doğal tarihle insan tarihi arasındaki farkın tamamen ortadan kalktığı Antroposen’de, yeryüzünü daimi olarak değiştirmeye muktedir failliği nedeniyle insanı düpedüz jeolojik bir güç olarak okuyor Chakrabarty. Timothy LeCain’e göre küresel iklim değişikliğiyle birlikte insanın kendine dair imgesinin değişimini de işaret eden ve bu haliyle yeni bir hümanizmi müjdeleyen bu makalenin açtığı tartışmaları, bu sene içinde yayımlamayı düşündüğümüz insan-sonrası çalışmalar dosyası kapsamında ele alacağız.İndirgemeci bilime dayanan ve kâr odaklı politikalarla yönlendirilen endüstriyelleşme bu yaklaşımın günümüze dek yaygınlaşmasını sağlayan başlıca etken olsa da, monoteizm de Ademoğullarını ayrıcalıklı kılan ataerkil düzeniyle azımsanmayacak bir destek sağlamıştır. Bilindiği gibi, monoteist inanışlarda hayvanlar, bitkiler, dereler, dağlar, (erkek) insanın hizmetine sunulur. Lakin insan da kendisine sunulan bu kaynaklara iyi bakmakla yükümlüdür. Bu insan-merkezci yaklaşıma, teknolojik yeniliklerden duyulan coşku eklenince, doğaya özen gösterme vurgusu giderek görmezden gelinir. İnsan, kendi yaşamını konforlu hale getirmek uğruna insan-olmayan canlıları rahatça sömürmekte ve bu umursamazlığını, ayrıcalıklı olmasına dayandırmaktadır. Dolayısıyla, monoteizmin ve Kartezyen felsefenin etkisi sonucunda artık anima ortak değildir: İnsan, akıl sahibi olmasından dolayı tanrısal bir ruha sahipken, insan-olmayan canlılar sadece sonlu bedene sahiptir ve bu beden, insanın çıkarlarına hizmet edecek şekilde işlenmelidir. Bu ayrımla, doğa ile kültür arasındaki ilişki, hiyerarşik bir karşıtlık olarak düşünülür hale gelir.Devamı bu sayıda…Bill Devall & George Sessions: Derin Ekoloji Murray Bookchin: Derin Ekolojiye Karşı Toplumsal Ekoloji

Ek bilgi