Keçi – Zanlı, Kurban, Cefakar

Açıklama

Keçi… İnsanlığın en eski dostlarından biri. İlk evcilleştirilen hayvanlardan biri. Ancak keçinin gerçekten evcilleşip evcilleşmediğine karar vermek biraz zor. O hem biraz evcildir hem de değildir. Hem insanla iç içe bir yaşam sürer hem de aslında başına buyruktur. Keçi güdülemez, sürünün liderini izler o kadar. Tabii o da yaşlı bir tekedir. İnsana olan bu yakınlığa karşın daimi hissedilen uzaklık keçiyi hep kuşkulu kılar: İnatçı, başına buyruk, bazen de anlaşılmaz.Anlaşılmazlık; zan altında olmak ve neredeyse “olağan şüpheli”liktir. Buna rağmen sevimlidir de keçi. Hırçınlığının bir hoşluğu vardır. Bazen hınzır, bazen boynu bükük bir kurban; bazen karanlık tutkuların, şehvetin simgesi, bazen bütün günahlarımızı üzerine yüklediğimiz bir günahsız; bazen de düpedüz şeytan! Sebatkâr, dirençli ve cefakârdır da keçi. Olmadık yerlerde yaşama hırsıyla tutunur, aynı hırsla taşların, kayaların arasından, kurak bozkırdaki çatlaklardan mutlaka yiyecek bir şeyler bulur. Tutunma ustasıdır ve tırmanma ustası. “Görüş açısı” çok geniştir keçinin. İnatçılık ve görüş genişliği hayra alamet değildir. Muhtemelen çevrenin bu derece farkında olduğu için bu kadar inatçıdır keçi. Fakat başka şeyler de var. Keçi duyarlıdır. Yaşadığı herhangi bir travmatik olay keçide mutlaka bir iz bırakır. Keçi kişiliklidir ve kişilikli canlılar hep sorun yaratır. Hürriyet âşığıdır keçi, çekiştirilmeye, itilip kakılmaya gelemez. Başına buyrukluk… Bazen kurtlar tarafından katledilmeyle, bazen uçurumlardan yuvarlanmayla son bulsa da keçinin tutumu değişmez. Bazen bir tutam ot için, bazen başka bir keçiye ulaşmak için “yardan uçar”, bazen de dağlarda kaybolup gider. Fakat keçide pişmanlık hissedilmez. Kendi eyleminin, hür iradesinin sonuçlarına boyun eğmiştir keçi. Bir yaşamın sonu, yemek sofrasında, bir kıl kilimin desenlerine veya bir tulumun nağmelerinde bitiyorsa, hür iradenin olumsuz ihtimalleri o kadar da önemsenmez.Ömer F. Oyal’in yazdığı Keçi – Zanlı, Kurban, Cefakâr kitabı, mitolojiden halk kültürüne, yetiştiricilikten sanata keçi hakkında herşeyi bir araya getiriyor.Keçinin insan imgelemindeki seyahatine Antik Mısır’dan başlayacağız.Mendes TanrısıAntik Mısır’da keçinin ekonomik önemi çok da fazla değildir. Uygarlığın Nil kıyısına sıkıştığını, kıyıdaki tarlalardan hemen sonra da çölle karşılaştığını düşünürsek, keçiye sürülerine uygun otlak bulmanın epey güç olacağı ortadadır.Nehir kıyısındaki yoğun tarıma zarar da verebilen bu hayvan, Mezopotamya uygarlıklarının aksine Antik Mısır’da ciddi bir önem taşımıyordu. Yine de göçer kabilelerin keçi sürülerine sahip olduklarını, bu sürülerle tarım yapanlar arasında çeşitli ihtilaflar yaşandığını biliyoruz. Keçi üreticiliğinin tarihi, göçerler ile tarım yapan yerleşikler arasında bitip tükenmez bir çekişmenin de tarihidir. Yine de hemen ilk keçi görüntüleriyle Antik Mısır’da karşılaşıyoruz. Firavunlar ülkelerinin dağlık kesimlerinde ava çıkmayı ve yabankeçilerini avlamayı pek severlerdi. Mısır yazıtlarında bu avlara dair bolca malumatla karşılaşırız. Öbür yandan Mendes’in (Djedet) keçi tapımında öne çıkan bir merkez olduğunu görüyoruz. Buradaki harika duvar resimlerinde zuhur eden kutsal teke, keçiyle koçun özelliklerinin bir bileşimidir ve eril üretkenliği temsil eder. Zaten ta en başından beri keçiyi nerede görüyorsak ya eril üretkenlikten ya da kurbandan söz edilmektedir. Antik Mısır için de geçerli bu. Mendes keçisinin izine, tarihçilerin babası Herodotos’ta da rastlayabiliriz.

Ek bilgi